La lutte contre la pauvrété : propre projet !

De afgelopen dagen heb ik de andere kant van het leven in Afrika leren kennen, de kant die we eigenlijk allemaal wel kennen van de kranten, de radio en televisie. De verhalen en beelden over kinderen met dikke hongerbuiken, corrupte soldaten, tekort aan voedsel, slechte hygiëne, en slechte medische zorg. Ook ik kende deze beelden en verhalen van krant en tv, en van de verhalen van Afrikaanse vrienden. Toch was deze werkelijkheid me hier tot voor kort redelijk gespaard gebleven. Maar in de afgelopen dagen ervoer ik hoe dichtbij de dood is in Afrika en hoe groot het onrecht is. Steeds weer opnieuw werd ik met deze harde werkelijkheid geconfronteerd.

Op mijn dooie gemak fiets ik op een maandagmorgen bijna op het heetst van de dag naar de verkoper van wie ik Dondo heb gekocht. Ik had hem namelijk geld gegeven voor een riem, die hij bij me thuis zou afleveren, maar tot op heden was dat nog steeds niet gebeurd. Om me heen, voor me en achter me, wordt non-stop getoeterd. Auto’s, motors en brommers razen voorbij, halen elkaar links en rechts in, en gek genoeg geeft de warme wind toch nog wat verkoeling. Dan schrik ik op: een rechts inhalende taxi veegt me bijna, op een enkele millimeter na, met een enorme snelheid van de weg. Licht verbouwereerd, mompel ik Dieu merci, zoals mensen hier dagelijks doen, en ik besef me dat ik echt geluk heb gehad! Een aantal seconden later, een enorme knal. Aan de overkant van de weg knalt een auto bovenop een motor, met enorme snelheid wordt de man op de motor van de weggeslingerd, zo’n klap overleefd niemand. Ik stap af, een andere fietser stopt naast me en zegt me: “C’est fini”, het is over. Voor mijn ogen overlijdt iemand, zinloos, door het roekeloze rijden van de Togolezen. Ik ben geschokt, verdwaasd loop ik verder, fiets aan de hand, even heb ik geen zin meer om te fietsen. Als ik aankom bij de verkoper begint hij zielig een verhaal over dat zijn geld op is, dat hij ziek was, dat hij me noch de riem noch mijn geld terug kan geven. Even wil ik geïrriteerd worden, maar dan realiseer ik me dat er wel belangrijkere dingen zijn in het leven en ik ga naar huis.

Vreugde en verdriet wisselen zich hier snel af. Voor mijn ogen wordt een hond in twee gereden en als ik daarna bij een fruitstalletje fruit heb gekocht en weer terug loop naar mijn fiets hoor ik een zacht vragend kinderstemmetje: “Madame?!” Ik kijk om, loop terug en Pascal, zo schijnt het vragende jongetje te heten, vraagt me of ik zijn vriendinnetje wil zijn en hem af en toe eens gedag wil zeggen! Zo schattig!

Zondagochtend stond mijn buurman al vroeg voor de deur. Vroeg afspreken is hier heel normaal: schroom vooral niet om iemand om 6 uur al te bellen of op de deur te kloppen. We kletsten wat over het weekend, de activiteiten, de familie en de gezondheid: alles gaat goed! Ik maak een kop hete melk met chocolade voor ons klaar als er twee nette heren op bezoek komen. Ze stellen ons de vraag waarom het leven op aarde geen paradijs is. Ik beken eerlijk dat ik me dat ook wel eens afvraag, en dat ik het antwoord niet weet. De meneer komt met een foldertje aanzetten en kondigt aan dat God binnenkort een einde zal maken aan het lijden van mensen. We horen de speech van beide mannen aan en tot slot antwoord ik dat iedereen een eigen verantwoordelijkheid heeft, maar dat er wel bepaalde condities nodig zijn om deze verantwoordelijk te kunnen dragen. Met mijn buurman klets ik nog wat verder over Togo, het geloof, ontwikkeling en we krijgen het tenslotte over onze onderburen, die onder mijn kamer wonen.

De onderburen, afkomstig uit Niger doen niet aan familieplanning. De Islam staat polygamie toe, wat betekent dat Moslimmannen vier vrouwen mogen trouwen. De vader van dit gezin heeft hier nog net niet optimaal gebruik van gemaakt, gezien zijn drie vrouwen. Samen hebben ze 12 kinderen, waarvan de laatste 6 in de afgelopen twee jaar zijn geboren. Gezien de buiken van de vrouwen vermoed ik dat er weer gezinsuitbreiding in aantocht is. De kinderen gaan alle niet naar school, want de meisjes zullen waarschijnlijk vroeg uitgehuwelijkt worden en de jongens zullen net als papa de commerce ingaan. School is dan overbodig…. De kinderen zijn kleine bandieten en zoals jullie begrijpen zorgen ze voor één grote gezelligheid!Ik heb wel te doen met deze kinderen, helemaal met Rachida van 4 jaar. Ze heeft zich bijna twee maanden geleden verbrand aan de uitlaat van de motor van papa, met als gevolg een beenwond. De ouders hebben de wond genegeerd en om de vliegen op de wond te vermijden, knopen ze er een plastic zak om heen. Plastic in de hitte gaat natuurlijk lekker zweten en broeien, wat het tot een enorme en diepe open wond heeft gemaakt. Ik schrok me rot toen ik de wond voor het eerst zag. Samen met buurman Lative ben ik meteen water gaan koken, Omo erin, weken en schoonmaken en betadine erop gedaan. Als ik tijd heb, ga ik er langs, Rachida kent me, geeft me een handklap en verblikt of verbloost verder niet. Geen woorden, geen glimlach, maar als ze me ziet, laat ze me altijd haar wond zien. Andere buurtkinderen, ook uit Niger en niet-schoolgaand, vinden het erg interessant dat Yovo, die van Avouwi (die met die pup), hier met een enorme bus Betadine en watten een been en wond zit te wassen. In een kringetje staan ze om me heen. Als ik opkijk, kijk ik recht in het gezicht van een klein jongetje, de couscous nog op zijn wangen, een afgebeten stukje bot in zijn hand en een volledig met pus besmeurd voorhoofd. Ik schrik en vraag me af waarom mensen kinderen nemen als ze er niet naar omkijken. Vrienden verzekeren me dat Togolesen niet zo met hun kinderen omgaan en statistieken tonen hier inderdaad ook kleine gezinnen aan!

Ik filosofeer graag over het Togolese leven, probeer het te begrijpen, wat soms lukt, maar soms ook helemaal niet. Elke dag leer ik overigens weer meer over het Togolese leven, de vraag is of ik ooit de echte waarheid te weten kom. Vrijheid van meningsuiting is hier nog steeds niet heel vanzelfsprekend. In voorgaande jaren werden mensen die slecht spraken over de bestuurders op harde wijze gestraft door de militairen. Niet voor niets werd er wel over Togo gezegd dat het geregeerd werd door militairen en in de pers werd er over de president gesproken als een Baobab, omdat hij zijn macht maar niet uit handen wou geven. De Baobab is de boom die min of meer symbool staat voor Afrika, met zijn enorme takken en stam is hij imposant om te zien, én hij heeft een enorme levensduur. Na het plotselinge overlijden van de president in 2005 ging het er heftig aan toe in Togo. Iedereen wou de macht overnemen vanwege totale onvrede in de laatste jaren, en weer waren het de militairen die orde probeerden te scheppen in de chaos. In Atakpamé stierven ruim 800 mensen. Uiteindelijk werd de zoon van de ex-president de nieuwe president, 34 jaar oud! Binnenkort, in juni, zijn er parlementsverkiezingen, mensen houden hun hart vast en ministers bereiden zich al ruimschoots voor: al hun geld en tijd gaat er in zitten.

Erg te spreken over het bestuur van Togo is men nog niet echt. Ervaringen van Togolese studenten komen vaak op één ding neer: totale onvrede met de huidige situatie. Veel gehoorde uitspraken zijn: “Nous sommes dedans”, en “Je suis désolé, mais le gouvernement fait rien”. Oftewel we maken nou eenmaal deel uit van de Togolese maatschappij, we zullen ons moeten redden en de overheid hier doet helemaal niks voor haar bevolking! Als we weer eens gedurende 8 uur zonder elektriciteit zitten vraag ik me ook echt serieus af hoe Togo in godsnaam kan ontwikkelen. Zelfs voor mij met genoeg geld om te eten en te leven lijkt leven in zo’n land uitzichtloos. Ooit zal het beter worden zeg ik, maar wanneer?

Elke vorm van ontwikkeling die mogelijk is wordt de kop ingedrukt. Als mijn simkaart geblokkeerd is geraakt (tja, ik weet ook niet wat ik heb met simkaarten, maar het is ieder geval geen goede combi), sta ik in de rij bij Togocel. Met mijn nummertje in mijn hand sta ik net als vele anderen buiten te wachten, gezien de drukte binnen. Buiten zie ik Nadege, we kletsen wat en begroeten nog een tiental vrienden en bekenden van haar. In deze hoofdstad lijk je iedereen overal tegen te komen, het doet denken aan een klein dorp. Na anderhalf uur ben ik aan de beurt. Togocel kan zo makkelijk een aantal banen creëren voor de werkloze Togolezen, maar het is natuurlijk veel voordeliger om een niet-betaalde stagiaire aan te nemen. Anderzijds denk ik dan weer: met een iets beter salaris hebben mensen meer koopkracht en zouden ze misschien meer gaan bellen. Flashen is namelijk in: de telefoon één keer over laten gaan in de hoop dat de ander wel voldoende beltegoed heeft en terugbelt. Hetzelfde geldt voor de minimumlonen: OMHOOG! Vrijwel de enige vormen van bedrijvigheid in Togo zijn de levensmiddelen, de naaisters en de stoffenverkopers, meubelmakers, en de kappers niet te vergeten. Zonder fatsoenlijk salaris zal ontwikkeling in Togo niet vanuit het land zelf ontstaan, dat is onmogelijk.

La lutte contre la pauvrété, oftewel de strijd tegen de armoede, is een mondiale alliantie van organisaties, netwerken en nationale campagnes die een einde wil maken aan de extreme armoede die er in de wereld heerst. Deze alliantie vraagt de leiders van ontwikkelingslanden de Millenniumdoelstellingen te respecteren en ook daadwerkelijk naar te handelen om deze doelstellingen in 2015 te bereiken. Er zijn 8 Millenniumdoelstellingen die achtereenvolgens strijden voor: voldoende voedsel, gratis primair onderwijs, gelijke behandeling van mannen en vrouwen, vermindering van de kindersterfte, verbeteren van de gezondheid van moeders na de geboorte, bewustmaking en voorkoming van HIV/ AIDS, een gezonde en duurzame omgeving en tot slot: een mondiale samenwerking en verantwoordelijk van iedere wereldburger. Ook mijn NGO is actief op het gebied van de strijd tegen de armoede en is zelfs het nationale contact voor deze alliantie in Togo.

Aangezien de Togolese overheid het tot op heden redelijk laat afweten en ik graag iets concreets doe, en ik bovendien ter plaatse ben ;-), heb ik samen met collega Moufou een eigen kleinschalig project opgezet. Met de verhalen in mijn hoofd over het tekort aan lesmateriaal en boeken op basisscholen, hebben we samen de Togolese realiteit in het basisonderwijs bekeken. Twee weken geleden gingen we op de motor op mission, zoals dat bij SNV zo mooi heette, oftewel het veld in om de situatie op een aantal plattelands basisscholen te bekijken. Aangekomen in Davié, een groot dorp op 45 kilometer precies ten noorden van Lomé bezochten we een aantal scholen. In de donkere klaslokalen en soms zelfs onder de lage rieten daken zitten de leerlingen op houten schoolbanken dicht op elkaar, waar groot respect heerst voor de meester. Als wij binnenkomen roepen de kinderen in koor: “Goedemorgen meneer, wees welkom!”, dat is dagelijkse routine. We vragen de directeuren naar de huidige situatie qua boeken, lesmateriaal en ook naar kinderen die vanwege gebrek aan middelen niet of niet meer naar school kunnen. De directeur, van de centrale school in Davié verwijst ons naar een klein schooltje 4 kilometer verderop, dat volgens hem hard hulp kan gebruiken. Ook op zijn school is hulp nodig: docenten beschikken niet over lesmateriaal, kinderen delen met zijn vijven één boek en 46 leerlingen, het merendeel wees,slagen er niet in het schoolgeld te betalen, een uniform te dragen en een schrift te kopen.

Aan een lang zandweg ligt achter de bomen École Primaire Agbédévikopé verscholen, de wapperende Togolese vlag wijst ons op het bestaan van het schooltje. Drie klaslokalen waarvan er één leeg is, 3 klassen, 2 docenten, en 47 leerlingen waarvan er sinds januari 17 niet meer zijn gekomen, omdat ouders er niet in slagen schoolgeld te betalen. De school bezit in totaal over 6 boeken, en de vrouwelijke docent doet haar werk voor 10.000 CFA, iets meer dan €15,- in de maand, maar is al 3 maanden niet meer betaald. We bezoeken de ouders van een aantal thuisgebleven kinderen: wonend in hutjes, en met nauwelijks kleren aan, de meeste vrouwen lopen er rond met ontbloot bovenlijf en de mannen hebben broeken aan die vies bruin- rood zijn van het Afrikaanse zand, en waarschijnlijk nog nooit Omo hebben gezien. Terug op de motor besluiten Moufou en ik dit kleine schooltje en de grote centrale school te helpen. Het kleine schooltje in Agbédévikopé, omdat het zwaar hulpbehoevend is, de grotere centrale school van Davié, omdat het ook zeker hulp kan gebruiken en vanwege de oprechtheid en eerlijkheid van de directeur. Eenmaal weer in Lomé werken we ons plan verder uit.

We maken een inventarisatie van het benodigde lesmateriaal, we kijken welke kinderen niet meer naar school zijn geweest en houden bij een tweede bezoek een soort vergadering met de ouders van de leerlingen van het kleine schooltje, in Agbédévikopé. Op 4 leerlingen na gaan de thuisgebleven kinderen weer naar school, nadat we gezegd hebben het schooltje te zullen helpen. We spreken met de ouders over hun behoeften, de toekomst van het schooltje en willen er zeker van zijn dat de ouders ook daadwerkelijk hun kinderen naar school laten gaan. Moufou doet het woord, in het Ewé en vertaald tussendoor voor mij. De ouders laten zich van hun beste kant zien: ze willen het schooltje redden, en zijn ondanks hun beperkte middelen bereidt op een eigen bijdrage te leveren. Ze willen bovendien een gemeenschappelijk terrein gebruiken voor de landbouw waarvan de opbrengsten in de schoolkas zullen komen. Ze zullen aan het einde van het schooljaar in juni andere kinderen en ouders overhalen naar school te gaan om zo de school te laten groeien. Het schooltje is nog niet herkend door de staat, want daarvoor is een minimum aantal leerlingen van 100 vereist. MLP, het schooltje was erg blij met jullie pennen, merci!

Onderwijs in Togo is niet goedkoop, de staat betaalt slechts een mager loon aan de onderwijzers en dit is de voornaamste reden dat ouders hun kinderen thuis laten. Ouders dienen zelf voor boeken, pennen en schriften te zorgen, als ook voor een uniform, liniaal en geo-driehoek. Lesmateriaal ontbreekt zeer vaak, en in het geval van het kleine schooltje is dat vrijwel afwezig. De berekening laat de gemiddelde kosten per jaar voor een leerling in het basisonderwijs in Togo zien.


Schoolgeld: 2000 FCFA = 3,10 Euro
Boek voor taal: 2500 FCFA = 3,85 Euro
Boek voor rekenen: 1875 FCFA = 2,88 Euro
Uniform, schriften, pennen, etc.: 10.000 FCFA = 15, 30 Euro
Totaal: 16.375 FCFA = 25,13 Euro

Wat zou het fantastisch zijn als deze 63 kinderen weer naar school zouden kunnen en dat deze twee scholen over een basislespakket zouden kunnen beschikken: een kaart van Togo, van Afrika, krijt en lesmateriaal voor de docenten en de leerlingen. Samen met Moufou heb ik een soort handleiding geschreven voor het managen van de boeken die eigendom zullen worden van de school, zodat volgende generaties leerlingen daar ook van kunnen profiteren en voor het managen van de kinderen die hulpbehoevend zijn. Maar alleen kan ik deze twee scholen niet heel veel verder helpen en daarom wil ik jullie, maar ook jullie familie, vrienden of zelfs bekenden om hulp vragen. Ik zou het meer dan fantastisch vinden als jullie in wat voor mate dan ook een bijdrage zouden willen leveren aan dit project!!!

De week van 23 april is de mondiale week van het onderwijs en graag zou ik beide scholen in deze week de boeken en het lesmateriaal aan willen bieden. Ik blijf dus nog iets langer en zal 2 mei weer terug komen in Nederland.

Morgen ga ik met de bus op naar Burkina Faso, in 24 uur van Lomé naar Ouagadougou, en zal dan verder doorgaan naar Bobo-Dioulasso om oude vrienden en bekenden op te zoeken! Vrienden uit de buurt weer zien met wie ik kletsend en theedrinkend heel wat uurtjes onder de mangoboom heb verbracht; Karim en zijn familie bezoeken, die naast onze kok ook als een soort vader was voor mij, Eduard, Sjois en Bart; Verder Agnes, Clementine, Fousseni, de collega’s van SNV en eventueel nog een aantal mangoboeren! Ik heb er veel zin in en word er zelfs een beetje zenuwachtig van! ;-) Ik blijf overigens niet heel lang, ik denk een week en zal dan weer terug komen in Lomé, waar ik dan nog een tijdje aan zowel het boekenproject als het ondernemersproject zal werken. Er zullen dus nog wat updates volgen!

Als laatste nog één keer: mochten jullie een bijdrage willen leveren aan het project dan hoor ik dat heel graag. Per mail kan ik verdere vragen of informatie geven. Ik verzeker dat al het geld alleen in het belang van de kinderen en de scholen zal worden uitgegeven.

Heel veel liefs voor jullie in het Hollandse!

Annemiek
annemiek_kalbfleisch@hotmail.com